Tajemnice kroniki szkolnej
Autor: Gerard Wons
Po długich staraniach Gminna Izba Regionalna w Zębowicach wzbogaciła się o starą, niemiecką kronikę zębowickiej szkoły „Schul- und Gemeinde-Chronik von Zembowitz (1867-1943)”. Ten cenny eksponat przekazał prof. Uniwersytetu Opolskiego - Zenon Jasiński. Transkrypcji tej kroniki dokonali naukowcy Uniwersytetu Poczdamskiego.
Można by powiedzieć, iż wróciła ona na stare śmieci, ponieważ w miejscu obecnego Domu Spotkań znajdowała się stara szkoła. W niej to, ówczesny nauczyciel i organista Emanuel Halama pochodzący z Olesna, rozpoczął jej pisanie. Ten obowiązek wynikał z zarządzenia ówczesnych władz z 12.02.1864r.
Kroniki szkolne są obecnie bardzo cennym źródłem wiedzy dotyczącej wydarzeń lokalnych, historii naszych małych ojczyzn – Heimatόw. W zbiorach izby regionalnej jest również kronika z Radawia „Chronik der Schule in Radau“. Nauczyciel Halama, a po nim kolejni kierownicy szkoły, rozpoczęli regularne zapisy od 5 czerwca 1867 roku. Niektóre wpisy sięgają wstecz, pierwsza data to 1802r. Zapisywano nie tylko wydarzenia szkolne (np. wykazy nauczycieli, liczebność klas, osiągnięcia dydaktyczne, wycieczki), ale również istotne informacje dotyczące mieszkańców, gminy, wydarzeń politycznych, zmian społeczno-socjalnych.
Nie sposób przekazać wszystkich ciekawych wpisόw, podzielę się z czytelnikami niektórymi z nich.
1. Okresy pracy oraz nazwiska nauczycieli/kierownikόw zębowickiej szkoły:
1802 r. nauczyciel i organista Amand Köhler,
1810 r. nauczyciel i organista Joseph Köhler – syn Amanda,
1846 r. nauczyciel i organista Emanuel Halama,
1874 r. nauczyciel i organista Franz Mendel (senior),
1907 r. nauczyciel i organista Franz Mendel (junior),
1938 r. kierownik Bensch.
2. Liczba uczniόw, nauczycieli i klas:
Rok | Liczba uczniów | Liczba nauczycieli | Ilość klas |
1846 | 141 | 1 | ? |
1850 | 173 | 1+1 stażysta | ? |
1891 | 276 | 2 | 2 |
1893 | 236 | 3 | 3 |
1907 | 287 | 4 | 4 |
1911 | 291 | 5 | 5 |
1914 | 303 | 2 | 5 |
1920 | 319 | 4 | 5 |
1932 | 214 | 4 | 5 |
1938 | 242 | 4 | 5 |
3. Ciekawostki pedagogiczne:
1908r.:
Od 1 stycznia dla uczennic z najwyższych klas (6,7,8) utworzono kurs prowadzenia gospodarstwa domowego, prowadzony przez panią Martin. Uczestniczyły w nim uczennice z Zębowic i Kadłuba Wolnego.
1920r.:
Władze rządowe wydały zarządzenie umożliwiające dodatkową naukę języka polskiego i religii w języku polskim dla tych uczniów, których rodzice wyrazili takie życzenie.
1925r.:
W odbytych w tym roku zawodach sportowych w powiecie oleskim zwyciężyli uczniowie ze szkoły w Zębowicach. Inspektor szkolny Dwucet osobiście wręczył kierownikowi dyplom oraz nagrodę pieniężną.
1930/31:
Naukę religii dla mniejszości ewangelickiej prowadził raz w tygodniu pastor z Dobrodzienia. Uczestniczyło w niej 9 uczniów.
1937r.:
19 września obydwie najstarsze klasy pojechały omnibusem na jednodniową wycieczkę do Opola. Zwiedzano port, ratusz i rynek. Na zwiedzenie muzeum zabrakło już czasu.
4. Życiorys Pauliny
W kronice, na oddzielnej kartce, zachował się napisany pięknym, kaligraficznym pismem życiorys uczennicy Pauliny z 1896 roku.
Lebenslauf!
Ich heiße Paulina Lukassek, bin 14 Jahre alt und gehe 8 Jahre in die Schule. Mein Vater ist schon tot. Meine Mutter heißt Anna Lukassek. Ich habe 5 Schwestern und keine Brüder. Die Schwestern heißen: Marie, Anna, Hedwig, Martha und Valerie. Wenn ich aus der Schule austrete, so werde ich dienen gehen.
Zembowitz, den 27. März 1896
Życiorys
Nazywam się Paulina Lukassek, mam 14 lat i chodzę 8 lat do szkoły. Mój ojciec już nie żyje. Moja mama nazywa się Anna Lukassek. Mam 5 sióstr, ale żadnego brata. Moje siostry nazywają się Maria, Anna, Jadwiga, Marta i Waleria. Gdy ukończę szkołę, to pójdę na służbę.
Zębowice, 27 marca 1896
5. I wojna światowa, plebiscyt, inflacja
Wybuch wojny, 1914r.:
2 sierpnia 1914 r. z mocy jego cesarskiej mości wydano rozkaz o powszechnej mobilizacji. Do armii powołano mężczyzn do 45 roku życia. Nauczyciel Kazmarek został też powołany. Rozpoczęcie wojny nie zakłóciło nauki w szkole. Jedynie, w listopadzie zakwaterowano w jednej z klas 20 żołnierzy. W lutym 1915 r. powołano do wojska kolejnego nauczyciela Foitzika. Jednak po 8 dniach, jako niezdolny do służby, wrócił do szkoły.
1921r.:
20 marca 1921r. odbył się długo oczekiwany plebiscyt. Wyniki głosowania w Zębowicach były następujące: 329 głosόw za Niemcami, 369 za Polską. Natomiast w powiecie 68% opowiedziało się za Niemcami. Okres plebiscytu wprowadził wiele złej krwi: przyjaciele, sąsiedzi, znajomi, krewni zostawali często wrogami.
1923/24 Skutki inflacji – zawieszenie zajęć szkolnych:
27 października 1923 r., wskutek braku opału, zamknięto szkołę. Inflacja była tak wielka, że gminie zabrakło pieniędzy na zakup węgla. Naukę wznowiono 28 stycznia 1924 r., która została znów przerwana od 13 lutego do 4 marca.
6. Wpisy dotyczące Zębowic
Kronika zawiera sporo informacji dotyczących lokalnych wydarzeń, ciekawostek historycznych oraz faktów godnych przypomnienia. Oto kilka z nich:
1910r., budowa nowego kościoła:
W tym roku spełniło się wieloletnie marzenie tutejszego społeczeństwa dotyczące budowy nowego kościoła. Stary dom boży, ktόry ponad 500 lat służył wiernym, od dawna był za mały i w złym stanie zostanie zastąpiony nowym kościołem. Uroczyste położenie kamienia węgielnego odbyło się 19.06.1910 roku. Znaczną część kapitału zgromadzonego na budowę zawdzięczamy pełniącemu wcześniej funkcję proboszcza, księdzu Śmiałkowi. Przeznaczył na ten cel 104 tys. marek, 20 tys. podarował kolator (opiekun) kościoła - książę raciborski - Herzog von Ratibor, a brakujące 30 tys. parafia pożyczyła w zębowickiej kasie pożyczkowej.
1911r., konsekracja kościoła:
Poświęcenie nowo wybudowanego kościoła odbyło się w czwartek 9 listopada. Po raz pierwszy odprawiono mszę świętą. Poświęcenia dokonał w imieniu biskupa wrocławskiego tutejszy proboszcz - ks. Karl Herold. Kościόł był wypełniony do ostatniego miejsca.
1917r.:
13 lipca był pamiętnym i smutnym dniem dla parafii, zamilkł piękny, harmonijny dźwięk dzwonόw. Zabrano je na potrzeby wojny. Jedynie udało się uratować największy, oddając w zamian dzwony ze starego kościόłka.
1924r., Zębowice otrzymują elektryczność:
9 grudnia po raz pierwszy zapala się w Zębowicach światło elektryczne. W 1923 r. gromady Zębowice i Kadłub Wolny utworzyły Spółkę elektryfikacyjną. Rozpoczęto stawianie słupów i budowę sieci elektrycznej. Inflacja często wstrzymywała te prace. Szkoła nie została zelektryfikowana, ponieważ opiekun - książę raciborski nie dał pieniędzy. Do szkoły prąd podłączono dopiero w lutym 1927r.
1927r., orkan nad okolicą:
4 czewca o godz. 9.00 nad Zębowicami i okolicznymi miejscowościami przeszła wichura o charakterze orkanu. Wiatr powyrywał drzewa, uszkodził słupy elektryczne, pozrywał wiele dachόw. Dachy kościoła i szkoły też zostały mocno uszkodzone. Wichurze towarzyszyło oberwanie chmury, ktόre spowodowało podtopienia niżej położonych budynkόw. Takiej katastrofy nie pamiętali nawet najstarsi mieszkńcy.
1929r., odsłonięcie pomnika poległym w I wojnie światowej:
W niedzielę 27 października uroczyście odsłonięto pomnik poległym w I wojnie. Nazwiska poległych znajdują się na tablicy z brązu, odlanej w Gliwicach. W uroczystości brali udział uczniowie, śpiewał 20 - osobowy chór męski. Po południu odbyło się uroczyste nabożeństwo w kościele.
7. Ostatni wpis do kroniki
Lato, 1943r.:
W miesiącach letnich pracowicie zbierano jagody i zioła. W szkole zebrano 293 kg jagόd oraz 43 kg ziόł przeznaczonych na herbatę.
Źródła:
"Schul- und Gemeinde-Chronik von Zembowitz"
Prof. Dr. Frank Tosch "Schul- und Gemeinde-Chronik von Zembowitz - Vortrag auf der Tagung der Arbeitsbereiche Historische Pädagogik der Universitäten Opole und Potsdam, 2008"
Last updated
